BRAMASTRA: PUSAKA PAMUNGKASING SEDULURAN
Lakon Wayang Lengkap dalam Tujuh Babak
"Sejatining pusaka dumunung ing ati, dudu ing barang"
(Pusaka sejati terletak di hati, bukan pada benda)
PAMBUKA: KAWRUH BRAMASTRA
Gamelan mengalun lembut dengan irama Pathet Lasem. Kelir wayang diterangi remang-remang. Dalang duduk khidmat di hadapan kelir.
DALANG: "Bismillahirohmanirohim... Nuwun sewu, para kadang pamirsa ingkang kinurmatan. Ing dalu punika, kepareng kula aturaken lampahan cariyos kuna, ingkang sampun turun-temurun dipun warisaken dening para leluhur.
Cariyos babagan Bramastra—pusaka linuwih ingkang kondhang ing jagad Jawa. Bramastra menika dudu sanes-sanesipun, nanging pusaka ingkang gadhah daya pangaribawa agung: saged mbelah mendhung peteng, ngilangi pageblug, lan nggayuh tentrem karta raharja.
Nanging ingkang langkung wigati, Bramastra menika pusaka ingkang namung saged dipun gadhahi dening tiyang ingkang sampun manunggal jiwa ragane kaliyan seduluripun. Pusaka ingkang nolak yen wonten perpecahan, lan namung nyembah ing ngarsanipun katresnan sejati.
Mangga kula aturaken lampahan cariyos Eyang Purnomo kaliyan putra kekalihipun, Gathot lan Bima..."
Gunungan ditegakkan. Gamelan berganti irama Ayak-ayakan.
BABAK I: GUMREGAHING PEPENGINAN
Terbitnya Kehausan akan Kekuasaan
Adegan 1: Kraton Madukara - Wayah Surup
Di istana yang megah namun mulai terasa dingin. Kabut tipis mulai menyelimuti halaman. Eyang Purnomo duduk di singgasana, dikelilingi pusaka-pusaka keluarga. Wajahnya penuh kekhawatiran.
EYANG PURNOMO (monolog, suara bijak namun lelah): "Sewu taun... sewu taun aku njaga rahasia iki. Bramastra wis gumregah maneh. Tandha-tandhanipun wis katingal jelas: kabut ireng sing ora kena diusir dening angin, tetuwuhan sing mati tanpa sebab, lan sing paling nggegirisi... ati manungsa sing wiwit peteng ketutupan hawa nepsu.
Gathot... Bima... putra-putraku... sapa sing bakal milih dalan sing bener? Sapa sing bakal ngerti yen Bramastra sejatine dudu pusaka sing bisa dirampas, nanging pusaka sing kudu dipun sembah kanthi ati sing resik?"
Masuk Gathot dari arah kanan, diikuti Bima dari arah kiri. Keduanya berjalan dengan langkah yang berbeda—Gathot tenang dan hati-hati, Bima tergesa-gesa dan penuh semangat.
GATHOT (mendekat dengan hormat): "Dhuh Rama... Kawula ningali panjenengan katingal prihatos. Menapa wonten prekawis ingkang saged kawula bantuni?"
BIMA (agak tidak sabar): "Rama, kenapa kowe lungguh wae? Wong-wong ing desa wis pada wedi kabut iki. Aku kepingin metu, goleki sebabe kabut iki!"
EYANG PURNOMO (menatap kedua anaknya dengan sedih): "Anakku kalih... lungguh kene. Ana bab wigati sing kudu dakkandhakake. Kabut sing nutupi negara kita iki dudu kabut lumrah. Iki pralambang gumregahing Bramastra."
GATHOT (kaget): "Bramastra? Pusaka leluhur sing wonten ing cariyos-cariyos kuna kuwi, Rama?"
BIMA (mata berbinar): "Bramastra?! Pusaka sing bisa ngalahke apa wae?! Ngendi pusaka kuwi, Rama? Aku arep nggoleki!"
EYANG PURNOMO (menggeleng sedih): "Bima... kowe durung ngerti. Bramastra kuwi dudu pusaka sing bisa digoleki kanthi cara biasa. Pusaka kuwi dumunung ing Pertapaan Ki Tunggul, ing pucuking Gunung Kencana. Nanging..."
Eyang Purnomo berdiri, berjalan menuju jendela yang memandang ke arah gunung.
EYANG PURNOMO (melanjutkan): "Bramastra kuwi pusaka panunggalan. Pusaka sing namung bisa digayuh yen kalian loro tetep manunggal. Yen salah siji ninggal liyane, yen ana perpecahan ing antarane kalian, pusaka kuwi bakal nolak. Malah bisa dadi bebendu sing ngancurke jagad iki."
Adegan 2: Sanggar Pamujan - Tengah Wengi
Di ruang sembahyang istana yang gelap, hanya diterangi lilin-lilin kecil. Gathot dan Bima berlutut di depan altar leluhur.
GATHOT (berdoa khusyuk): "Para leluhur... mugi-mugi panjenengan sedaya paring pitulungan. Kawula lan rayi kawula badhe nglampahi laku ingkang abot. Mugi-mugi kawula saged njaga persatuan."
BIMA (gelisah, tidak bisa diam): "Kakang... aku rumangsa ora sabar. Pusaka gedhe kuwi... aku kepingin weruh kepiye rupane. Kepiye rasane nyekel kekuwatan sing bisa ngalahke apa wae."
GATHOT (menatap Bima dengan khawatir): "Bima... elinga pesenane Rama. Bramastra kuwi dudu babagan kekuwatan. Nanging babagan persatuan. Kowe kudu ngati-ati karo atimu dhewe."
BIMA (sedikit tersinggung): "Kakang, kowe kok kaya ora percaya karo aku? Aku iki adhikmu, dudu bocah cilik!"
GATHOT (memegang pundak Bima): "Bima... aku percaya karo kowe. Nanging aku wedi... wedi yen kita pisah ing tengah dalan. Janji karo aku, apa wae sing kelakon, kita tetep bebarengan."
BIMA (setelah diam sejenak): "Ya wis, Kakang. Aku janji. Kita bakal tetep bebarengan. Kita bakal nggawa Bramastra lan nylametke desa kita."
Mereka berdua menyentuh pusaka keluarga—sebilah keris tua—sebagai tanda sumpah.
Adegan 3: Balai Pasamuhan - Esuk
Pagi hari di aula pertemuan. Para punggawa dan rakyat berkumpul, wajah-wajah mereka penuh kekhawatiran.
PUNGGAWA 1: "Dhuh Gusti, kabut niki sampun tigang dinten boten purun sirna. Pari-pari ing sabin sampun pating lumpuh."
PUNGGAWA 2: "Lajeng anak putu kathah ingkang gerah, Gusti. Napasipun sesak amargi hawa sing peteng."
EYANG PURNOMO (bangkit dari singgasana): "Para kadang sadaya... Aku wis mangerteni panyebabe kabut iki. Lan aku arep ngutus putrakku kalih kanggo ngatasi masalah iki. Nanging perjalanan iki mbebayani. Mula, aku nyuwun donga pangestu saka kalian kabeh."
RAKYAT (serempak): "Mugi-mugi Gusti Gathot lan Gusti Bima slamet ing margi!"
GATHOT (maju ke depan): "Para kadang... kawula janji, kawula bakal ngupaya sedaya kemampuan kanggo ngatasi pageblug iki."
BIMA (ikut maju): "Lan aku janji, aku bakal nggawa kemenangan! Kabut iki bakal tak usir!"
Keduanya pamitan dengan rakyat. Eyang Purnomo memberikan bekal berupa pusaka kecil—sebuah jimat pelindung.
EYANG PURNOMO (berbisik pada mereka): "Jimat iki bakal ngelingke kalian nalika hati kalian wiwit peteng. Elinga... Bramastra ora butuh pahlawan. Bramastra butuh persatuan."
BABAK II: PISAHING DALAN
Terpisahnya Jalan, Mulainya Godaan
Adegan 4: Alas Gendhing - Awan
Di hutan yang rimbun menuju Gunung Kencana. Kabut semakin tebal. Gathot dan Bima berjalan berdampingan, namun mulai terlihat perbedaan cara mereka menghadapi kesulitan.
GATHOT (berhenti, memperhatikan sekitar): "Bima... kita kudu ati-ati. Kabut iki ora lumrah. Kaya-kaya ana sing ngawasi kita."
BIMA (tetap melangkah cepat): "Ah, Kakang. Kowe kok wedi banget. Kita iki ksatria! Maju wae, aja mundur!"
Tiba-tiba muncul persimpangan jalan. Jalan kiri tampak mulus dan terang, jalan kanan tampak berliku dan gelap.
GATHOT: "Hmm... dalan ndi sing kudu kita pilih? Sing kiwa katon gampang, nanging aku rumangsa ana sing janggal."
BIMA: "Mesthi sing kiwa, Kakang! Kenapa kudu milih dalan sing angel?"
SUARA MISTERIUS (dari kabut): "Pilih dalan sing bener, ksatria muda..."
GATHOT (waspada): "Sapa kuwi?! Nuduhake awakmu!"
BIMA (nekad): "Ora usah nggatekke, Kakang! Ayo, kita mlaku dalan sing kiwa!"
Bima mulai berjalan ke jalan kiri. Gathot ragu-ragu mengikuti.
GATHOT: "Bima, aku rumangsa kudu mikir luwih dulu..."
BIMA (berhenti, mulai kesal): "Kakang! Kowe kok mikir terus?! Nalika aku butuh aksi, kowe malah mikir! Nalika aku butuh kecepatan, kowe malah alon-alon!"
GATHOT (terluka): "Bima... aku mung pengin kita slamet kabeh..."
BIMA: "Slamet? Kita ora bakal slamet yen terus ngono iki! Yen kowe pengin alon-alon, ya wis! Aku maju dhewe!"
Dengan emosi, Bima berjalan cepat ke jalan kiri. Gathot tertinggal, bingung dan sedih.
GATHOT (monolog): "Adhiku... kepiye iki? Janji kita mau... apa wis lali?"
Adegan 5: Dalan Kiwa - Bima Ketemu Prajurit Ireng
Di jalan sebelah kiri yang tampak mulus. Bima berjalan sendirian, masih dalam emosi. Tiba-tiba kabut mengental dan dari dalamnya muncul dua sosok berpakaian hitam.
PRAJURIT IRENG 1 (suara halus namun menggoda): "Dhuh... Den Bima... panjenengan katon prihatos. Menapa wonten prekawis?"
BIMA (kaget, tapi cepat mengambil sikap waspada): "Kowe sapa? Ngapa kowe ngerti jenengku?"
PRAJURIT IRENG 2: "Kula utusan saking Kerajaan Wengis. Kula sampun dangu mirsani lelampahan panjenengan. Panjenengan menika ksatria ingkang gagah, nanging kok malah dipun abot-abot dening kakang panjenengan?"
BIMA (mulai tertarik): "Maksudmu?"
PRAJURIT IRENG 1: "Kakang panjenengan menika alon sanget. Boten tegas. Ing wektu ingkang genting kados mekaten, panjenengan justru butuh pemimpin ingkang cepet ngambil keputusan. Pemimpin kados panjenengan."
Bima mulai terpengaruh. Jimat yang diberikan Eyang Purnomo bergetar, tapi Bima mengabaikannya.
BIMA: "Bener uga omongmu... Aku iki luwih gagah, luwih kuwat. Kenapa aku kudu ngenteni Kakang terus?"
PRAJURIT IRENG 2: "Lajeng, menapa panjenengan badhe terus-terusan dados bayi kecil ing sangarepe kakang panjenengan? Bramastra menika pusaka agung. Pusaka kados mekaten butuh wong kados panjenengan—berani, tegas, boten ragu-ragu."
PRAJURIT IRENG 1: "Lajeng, bilih panjenengan saged pikantuk Bramastra menika, kula saged paring pitulungan supados desa panjenengan dados kerajaan panjenengan pribadi. Bayangaken... Raja Bima, penguasa Bramastra."
Mata Bima mulai berkilat-kilat membayangkan kekuasaan.
BIMA: "Raja Bima... iya, aku pantes dadi raja! Aku sing paling kuwat! Aku sing paling berani!"
PRAJURIT IRENG 2: "Mangga, Den. Kula badhe ngeteraken panjenengan menyang Gunung Kencana kanthi dalan ingkang cepet. Boten perlu ngenteni kakang panjenengan ingkang alon menika."
BIMA (sudah terbawa arus): "Ya! Tekan! Aku gelem! Kita menyang Gunung Kencana saiki!"
Jimat di leher Bima bergetar kencang dan mengeluarkan cahaya redup, tapi Bima melepaskannya dan membuangnya ke tanah.
Adegan 6: Dalan Tengen - Gathot Nggoleki Bima
Di jalan sebelah kanan yang berliku dan gelap. Gathot berjalan dengan susah payah, terus memanggil nama Bima.
GATHOT: "Bima! Bima! Ngendi kowe?! Adhiku... aku nyesel wis ngeleasi kowe lunga dhewe..."
Gathot menemukan jimat yang dibuang Bima. Dia mengambilnya dengan tangan gemetar.
GATHOT (menangis): "Jimat saka Rama... kepiye Bima bisa mbuwang barang iki? Ana apa karo dheweke?"
Gathot bertekad untuk menemukan Bima. Dia berjalan lebih cepat, meski jalan semakin sulit.
GATHOT (monolog sambil berjalan): "Bima... aku ngerti kowe kesel karo kelakuanku. Aku ngerti kowe rumangsa aku ngekang kowe. Nanging aku mung pengin njaga kowe, Adhiku. Kowe siji-sijine sedulur sing dakduwe."
Di tengah perjalanan, Gathot bertemu dengan seorang kakek tua yang sedang beristirahat.
KAKEK TUA (sebenarnya adalah Ki Tunggul yang menyamar): "He, anak muda... kowe mlaku dhewe? Ngapa katon prihatos?"
GATHOT: "Dhuh, Mbah... kula nggoleki rayi kula. Kula wedi dheweke kesasar utawa ana apa-apa karo dheweke."
KAKEK TUA: "Hmm... adhikmu kuwi kepiye orangne?"
GATHOT: "Dheweke kuwi... apik atine, nanging gampang emosi. Gampang kepencut karo barang-barang sing katon apik saka njaba. Kula wedi dheweke ketemu wong sing ala."
KAKEK TUA (tersenyum bijak): "Kowe kuwi kakang sing apik, Anak. Nanging elinga... kadhang kala, cara njaga sing paling apik kuwi dudu ngekang, nanging ngeleasi dheweke sinau saka kesalahane dhewe."
GATHOT: "Maksud panjenengan?"
KAKEK TUA: "Kowe ora bisa njaga adhikmu selamane. Sing penting, nalika dheweke tiba, kowe kudu siap nulungi dheweke tangun maneh."
Kakek itu menghilang dalam kabut. Gathot berdiri sendiri, merenungkan kata-kata tadi.
BABAK III: GODHA LAN KASUNYATAN
Godaan dan Ujian Kebenaran
Adegan 7: Lereng Gunung Kencana - Sore
Di lereng Gunung Kencana. Bima bersama Prajurit Ireng naik dengan cepat menggunakan jalan pintas yang berbahaya.
BIMA (mulai kelelahan): "Dalan iki... kok makin angel? Kowe yakin iki dalan sing bener?"
PRAJURIT IRENG 1: "Mesthi, Den. Iki dalan khusus kanggo wong-wong istimewa kados panjenengan. Wong biasa ora bisa liwat kene."
Mereka sampai di sebuah gua yang gelap.
PRAJURIT IRENG 2: "Den, ing kene wonten pusaka ajaib sing bisa nambah kekuwatan panjenengan sadurunge nemoni Ki Tunggul."
BIMA: "Pusaka apa?"
Prajurit Ireng menunjukkan sebuah keris hitam yang memancarkan aura gelap.
PRAJURIT IRENG 1: "Keris Nagasasra. Keris sing bisa ngalahake pusaka apa wae, kalebu Bramastra."
BIMA (mata terpesona): "Ngalahke Bramastra? Artine aku bisa ngrebut Bramastra kanthi paksa?"
PRAJURIT IRENG 2: "Betul, Den. Boten perlu ngenteni kakang panjenengan. Boten perlu ngenteni welas asih saking Ki Tunggul. Panjenengan bisa ngrebut kanthi kekuwatan."
Bima mengambil keris itu. Begitu tersentuh, matanya berubah merah dan hatinya dipenuhi nafsu.
BIMA (suara berubah jadi kasar): "Ya! Kekuwatan iki! Iki sing dakkarepake! Aku ora butuh sapa-sapa maneh!"
Adegan 8: Puncak Gunung Kencana - Pertapaan Ki Tunggul
Di puncak gunung yang dikelilingi cahaya emas. Pertapaan sederhana Ki Tunggul terlihat damai. Ki Tunggul duduk bersila, bermeditatsi.
KI TUNGGUL (tanpa membuka mata): "Wis suwe aku ngenteni... Ksatria sing penuh nafsu lan ksatria sing penuh tresna... Kekarone wis cedhak."
Tiba-tiba Bima muncul dengan mata berapi-api, membawa keris hitam.
BIMA (berteriak): "Ki Tunggul! Nyerahake Bramastra saiki!"
KI TUNGGUL (berdiri pelan, mata masih tertutup): "Bima... anak Eyang Purnomo... kowe wis kleru dalan. Atimu wis peteng ketutupan keserakahan."
BIMA: "Aku ora butuh ceramah! Aku butuh pusaka kuwi!"
Bima menyerang dengan keris hitam. Ki Tunggul menghindar tanpa membuka mata.
KI TUNGGUL: "Bramastra ora bakal milih wong sing atinya kotor. Kowe ora bisa ngrebut pusaka sing mung bisa dipun sembah."
BIMA (semakin ngamuk): "Hooh! Kowe ngapusi aku! Kabeh wong ngapusi aku!"
Pertarungan sengit terjadi. Setiap serangan Bima meleset. Ki Tunggul bergerak seperti air, menghindar tanpa menyerang balik.
Adegan 9: Gathot Tekan Puncak
Gathot akhirnya sampai di puncak, lelah dan terluka karena melewati jalan yang sulit. Dia melihat Bima sedang menyerang Ki Tunggul.
GATHOT (berteriak ngeri): "Bima! Apa sing kowe lakoni?!"
BIMA (menoleh dengan mata merah): "Kakang?! Kepiye kowe bisa tekan kene?! Kowe mung bakal ngganggu aku!"
GATHOT: "Bima... iku Ki Tunggul! Pertapa suci! Kenapa kowe nyerang dheweke?!"
BIMA: "Amarga dheweke ora gelem nyerahke Bramastra! Aku kudu ngrebut pusaka kuwi!"
GATHOT (mencoba mendekat): "Bima, elinga janji kita! Kita kudu bebarengan!"
BIMA: "Janji?! Janji sing mana?! Aku wis ora butuh kowe maneh, Kakang! Aku wis duwe kekuwatan!"
Dalam amarah yang buta, Bima menyerang Gathot dengan keris hitam. Gathot tidak menghindar.
GATHOT (tertusuk, terjatuh): "Bima... iki aku... kakangmu..."
Melihat darah Gathot, Bima tersadar. Keris hitam di tangannya retak dan hancur.
BIMA (berlutut, menangis): "Kakang! Kakang! Oh, Gusti... apa sing wis tak lakoni?! Aku... aku nyakiti kowe..."
Adegan 10: Wahyune Bramastra
KI TUNGGUL (akhirnya membuka mata, memancarkan cahaya emas): "Saiki kowe wis ngerti, Bima. Bramastra sejatine dudu pusaka sing bisa dirampas. Bramastra kuwi katresnan, pengorbanan, lan penyesalan sing tulus."
Ki Tunggul mengulurkan tangan. Dari tangannya keluar cahaya emas yang membentuk keris yang indah—Bramastra.
KI TUNGGUL: "Nanging pusaka iki ora bakal milih siji wong. Bramastra mung bisa dipun gadhahi yen kalian loro manunggal ati."
Bramastra melayang di antara Gathot dan Bima.
GATHOT (meski terluka, tersenyum): "Bima... aku ora nesu karo kowe. Kita sedulur... selamane..."
BIMA (menangis): "Kakang... aku nyuwun ngapura... aku wis dadi adhik sing ala..."
Mereka berdua mengulurkan tangan ke Bramastra. Keris itu berkilau terang.
BABAK IV: UJIAN SEJATI
Ancaman Terakhir dan Pengorbanan
Adegan 11: Serangan Bala Tentara Kegelapan
Tiba-tiba langit gelap. Dari segala arah muncul ribuan Prajurit Kabut—pasukan kegelapan yang dipimpin oleh Prabu Kalabendana, raja dari Kerajaan Wengis.
PRABU KALABENDANA (suara menggelegar): "Ki Tunggul! Wis suwe aku ngenteni wayahe iki! Bramastra bakal dadi duwekku!"
KI TUNGGUL: "Kalabendana... kowe isih durung lali karo kepagone? Bramastra ora bakal gelem karo atimu sing peteng."
PRABU KALABENDANA: "Yen aku ora bisa duwe, aku bakal ngrusak! Yen jagad iki bakal tentrem amarga pusaka kuwi, luwih apik pusaka kuwi rusak lan jagad iki chaos selamane!"
Perang besar dimulai. Ribuan Prajurit Kabut menyerang.
Adegan 12: Persatuan ing Panggung Perang
BIMA (nyekel Bramastra, tapi keris itu berat dan dingin): "Kepiye iki?! Pusaka kuwi ora mempan!"
GATHOT (meski terluka, bangkit): "Bima... elinga pangandikane Ki Tunggul. Bramastra kuwi pusaka persatuan. Kowe ora bisa nggunakake dhewe."
BIMA: "Nanging kowe lara, Kakang!"
GATHOT: "Aku ora papa. Sing penting kita bebarengan."
Gathot menyentuh Bramastra. Begitu tangan mereka berdua menyentuh pusaka itu, keris berubah jadi dua—satu untuk Gathot, satu untuk Bima, namun tetap terhubung dengan benang cahaya emas.
BRAMASTRA (bersuara seperti wisik angin): "Aku dudu pusaka kanggo siji wong. Aku pusaka kanggo wong sing ngerti artine pengorbanan lan persatuan."
Adegan 13: Kekuatan Persatuan
Dengan Bramastra yang terbagi namun bersatu, Gathot dan Bima bertarung bersama melawan pasukan kegelapan. Gerakan mereka harmonis—Gathot melindungi, Bima menyerang, namun selalu saling melengkapi.
GATHOT & BIMA (serempak): "Kita sedulur! Kita manunggal!"
Cahaya emas memancar dari Bramastra, mengusir semua Prajurit Kabut. Prabu Kalabendana mundur.
PRABU KALABENDANA: "Iki durung rampung! Aku bakal bali!"
Prabu Kalabendana menghilang dalam kabut hitam.
Adegan 14: Wahyu Sejati
KI TUNGGUL: "Saiki kalian wis ngerti. Bramastra sejatine dudu keris. Bramastra kuwi ikatan ati antarane kalian."
Keris Bramastra perlahan menghilang, melebur jadi cahaya yang masuk ke dalam dada Gathot dan Bima.
KI TUNGGUL: "Pusaka iki saiki wis bali menyang papan sejatine. Ing ati kalian. Ora ana kekuwatan sing bisa ngrusak pusaka iki, kajaba kalian dhewe sing ngrusak kanthi perpecahan."
BIMA: "Ki Tunggul... aku isih rumangsa bersalah..."
KI TUNGGUL: "Bima... kesalahan kuwi dudu akhir. Kesalahan kuwi wiwitan kanggo dadi luwih apik. Sing penting, kowe wis sinau."
GATHOT: "Lan aku uga wis sinau, Ki Tunggul. Aku wis sinau yen njaga sedulur kuwi dudu ngekang, nanging ngeleasi dheweke tuwuh."
BABAK V: TEMBUNG KAWURI LAN PITEDAH
Amanat dan Pesan Moral
Adegan 15: Dialog Filosofis
KI TUNGGUL: "Anak-anakku... saiki aku arep ngandharake kawruh sing paling wigati babagan Bramastra."
Ki Tunggul duduk bersila di hadapan Gathot dan Bima yang masih terluka namun penuh perhatian.
KI TUNGGUL: "Ing jaman biyen, ana raja gedhe jenenge Prabu Bramaputra. Dheweke duwe pusaka sakti sing bisa ngalahke apa wae. Nanging amarga sombong lan serakah, dheweke kalah ing perang lan pusaka kuwi ilang. Prabu kuwi sadar yen kekuwatan sejati dudu saka pusaka, nanging saka ati sing bersih lan persatuan karo wong-wong sing ditresnani."
GATHOT: "Lajeng, pusaka Bramastra iki..."
KI TUNGGUL: "Bramastra kuwi warisan spiritual saka Prabu Bramaputra. Dheweke nggawe pusaka iki dudu saka logam utawa watu, nanging saka daya pangaribawa katresnan lan persatuan. Mula, pusaka iki mung bisa ana nalika ana katresnan sejati."
BIMA: "Ki Tunggul... aku arep takon. Aku wis ngalami ngrasakake kekuwatan Keris Nagasasra sing ireng kuwi. Rasane... kaya-kaya bisa ngalahke apa wae, nanging atiku dadi peteng. Kenapa kekuwatan kuwi bisa ngowahi ati manungsa?"
KI TUNGGUL: "Pitakonan sing apik, Bima. Kekuwatan sing asale saka hawa nepsu kuwi kaya racun. Ing wiwitan, rasane enak lan nggawe kowe rumangsa kuwat. Nanging lambat laun, racun kuwi bakal ngrusak atimu saka njero. Kowe bakal lali karo wong-wong sing ditresnani, lali karo nilai-nilai apik, lan pungkasane dadi monster sing mung ngerti kekuwatan."
GATHOT: "Dene kekuwatan Bramastra..."
KI TUNGGUL: "Kekuwatan Bramastra kuwi beda. Kekuwatan iki asale saka katresnan lan pengorbanan. Kekuwatan iki ora bakal ngrusak atimu, nanging malah nggawe atimu luwih resik lan luwih kuwat. Kekuwatan iki uga ora bisa digunakke kanggo ngalahke wong liya, nanging kanggo njaga lan nglindungi."
Adegan 16: Pelajaran tentang Kepemimpinan
BIMA: "Ki Tunggul... aku wis rumangsa pengin dadi pemimpin. Nanging saiki aku bingung. Pemimpin sing apik kuwi kepiye?"
KI TUNGGUL: "Bima... pemimpin sejati kuwi dudu wong sing paling kuwat utawa paling pinter. Pemimpin sejati kuwi wong sing bisa nggawe wong liya dadi luwih apik. Wong sing rela berkorban kanggo kesejahteraan wong akeh."
Ki Tunggul berdiri, berjalan ke tepi tebing yang memandang ke bawah.
KI TUNGGUL: "Deleng kene, Bima. Gunung iki dhuwur lan kuwat. Nanging gunung iki ora sombong. Dheweke malah nggawe banyu terjun kanggo ngresiki kali, nggawe udan kanggo nyiram tetuwuhan, lan nggawe angin sejuk kanggo wong-wong ing ngisor. Ngono kuwi pemimpin sejati."
GATHOT: "Lajeng kawula, Ki Tunggul? Apa kawula saged dados pemimpin?"
KI TUNGGUL: "Gathot... kowe wis nuduhake sipat pemimpin nalika kowe gelem ngorbankake awakmu kanggo njaga Bima. Pemimpin kuwi dudu babagan nguwasani, nanging babagan ngayomi. Kowe wis ngerti kuwi."
Adegan 17: Pelajaran tentang Persaudaraan
KI TUNGGUL: "Saiki, aku arep ngandharake babagan persaudaraan sing sejati."
Ki Tunggul mengambil dua batang bambu.
KI TUNGGUL: "Deleng bambu iki. Siji-siji gampang dipatahke."
Ki Tunggul mematahkan satu batang bambu dengan mudah.
KI TUNGGUL: "Nanging nalika digabung..."
Ki Tunggul menggabungkan beberapa batang bambu dan mencoba mematahkannya. Bambu itu tidak patah.
KI TUNGGUL: "Ngono kuwi persaudaraan. Siji-siji, kalian duwe kelemahan dhewe-dhewe. Bima, kowe kuwat nanging gampang emosi. Gathot, kowe sabar nanging kadhang ragu-ragu. Nanging nalika kalian manunggal, kelemahan kuwi malah dadi kekuwatan."
BIMA: "Maksude?"
KI TUNGGUL: "Emosi Bima bisa dadi semangat kanggo maju. Kesabaran Gathot bisa dadi kawicaksanan kanggo mikir. Nalika kalian bebarengan, Bima bisa sinau sabar saka Gathot, lan Gathot bisa sinau semangat saka Bima."
GATHOT: "Wah... pancen bener, Ki Tunggul. Aku rumangsa luwih kuwat nalika karo Bima."
BIMA: "Lan aku rumangsa luwih tenang nalika karo Kakang."
Adegan 18: Filosofi Kekuasaan dan Tanggung Jawab
KI TUNGGUL: "Ana bab wigati liyane sing kudu kalian mangerteni. Babagan kekuasaan lan tanggung jawab."
Ki Tunggul duduk di bawah pohon besar.
KI TUNGGUL: "Bramastra menehi kalian kekuasaan gedhe. Nanging elinga—saben kekuasaan teka karo tanggung jawab. Luwih gedhe kekuasaane, luwih gedhe tanggung jawabe."
BIMA: "Tanggung jawab apa, Ki Tunggul?"
KI TUNGGUL: "Tanggung jawab kanggo nggunakake kekuwatan kuwi kanthi bijaksana. Tanggung jawab kanggo njaga wong-wong sing luwih asor. Tanggung jawab kanggo ora nggawe kerusakan kanthi kekuwatan sing kalian duwe."
GATHOT: "Lajeng, menawi wonten tiyang ingkang nggunakaken kekuwatan kangge nganiaya?"
KI TUNGGUL: "Nalika kuwi, kalian kudu campur tangan. Nanging elinga—nalika kalian nglawan kejahatan, aja nganti kalian dhewe dadi jahat. Nglawan kegelapan kanthi cahya, dudu kanthi kegelapan sing luwih gedhe."
Adegan 19: Pesen kanggo Generasi Mendatang
KI TUNGGUL: "Anak-anakku... suwe utawa cepet, aku bakal ninggal jagad iki. Kalian uga bakal duwe anak-anak dhewe. Kawruh-kawruh iki kudu kalian warisake."
BIMA: "Kepiye caranya ngwarisake kawruh iki, Ki Tunggul?"
KI TUNGGUL: "Dudu kanthi crita utawa piwulang tok. Nanging kanthi keteladanan. Anak-anak bakal niru apa sing dilakokake wong tuwa, dudu apa sing diomongke wong tuwa."
GATHOT: "Artine, aku kudu nuduhke katresnan lan persatuan ing urip saben dina?"
KI TUNGGUL: "Bener, Gathot. Lan yen suwe-suwe ana wong sing takon, 'Ngendi pusaka Bramastra?', jawaben: 'Bramastra ana ing ati wong-wong sing tresna lan nyawiji.'"
Adegan 20: Pesen Penutup lan Berkah
KI TUNGGUL: "Saiki, sadurunge kalian bali menyang desa, aku arep menehi berkah pungkasan."
Ki Tunggul meletakkan tangannya di kepala Gathot dan Bima.
KI TUNGGUL: "Mugi-mugi kalian tansah dipun paringi kekuwatan kanggo ngayomi sesama. Mugi-mugi kalian tansah dipun paringi kawicaksanan kanggo mbedakake sing bener lan sing salah. Lan sing paling wigati, mugi-mugi katresnan ing antarane kalian ora tau sirna, senajan ana ujian seberat apa wae."
GATHOT & BIMA: "Nuwun, Ki Tunggul. Kawula badhe nguri-uri ajaran-ajaran panjenengan."
KI TUNGGUL: "Lan elinga... yen kalian ketemu karo masalah sing gedhe, ora usah wedi. Bramastra sejati tansah wonten ing ati kalian. Coba rasakne..."
Gathot dan Bima menutup mata. Mereka merasakan kehangatan di dada mereka—tanda bahwa Bramastra benar-benar sudah menyatu dengan jiwa mereka.
BIMA: "Aku ngrasakke, Ki Tunggul! Ana kehangatan ing dadaku!"
GATHOT: "Inggih, kula ugi ngrasakake. Kados wonten cahya halus ing manah kula."
KI TUNGGUL: "Nah, kuwi tandha yen Bramastra wis dadi bagian saka kalian. Saiki, waktune kalian bali lan njaga desa kalian."
BABAK VI: PITAKONAN LAN WANGSULAN
Tanya Jawab dan Pendalaman Makna
Adegan 21: Pitakonan-pitakonan Filosofis
Sebelum berangkat, Gathot dan Bima masih memiliki beberapa pertanyaan mendalam.
GATHOT: "Ki Tunggul, kula gadhah pitakonan. Menapa saestu wonten tiyang ingkang murni jahat? Utawi sedaya tiyang gadhah potensi kangge dados sae?"
KI TUNGGUL: "Pitakonan sing jero, Gathot. Ing ati saben manungsa, ana loro kutub—cahya lan peteng, apik lan ala. Sing mbedakake kuwi pilihan. Prabu Kalabendana sing mau nyerang kita, dheweke uga biyen duwe ati sing apik. Nanging dheweke milih nuruti hawa nepsu."
BIMA: "Lha terus, kepiye caranya supaya kita ora kaya dheweke?"
KI TUNGGUL: "Kanthi tansah elinga marang wong-wong sing kita tresnani. Kanthi tansah mikir sadurunge tumindak. Lan sing paling penting, kanthi tansah mbukak ati kanggo sinau saka kesalahan."
Adegan 22: Babagan Donga lan Iman
GATHOT: "Ki Tunggul, panjenengan asring ngendika babagan donga lan iman. Kepiye hubungane karo kekuwatan Bramastra?"
KI TUNGGUL: "Bramastra kuwi pusaka sing duwe hubungan karo Sang Pencipta. Kekuwatan sejati ora teka saka manungsa dhewe, nanging saka Sing Maha Kuasa. Mula, wong sing duwe Bramastra kudu tansah andhap asor lan tansah matur nuwun."
BIMA: "Artine, kita kudu tansah ndonga?"
KI TUNGGUL: "Bener. Nanging donga kuwi dudu mung nalika butuh pitulungan. Donga kuwi uga nalika kita seneng, nalika kita sukses, nalika kita lagi ayem. Donga matur nuwun kuwi luwih wigati tinimbang donga nyuwun pitulungan."
Adegan 23: Babagan Pemaafan
BIMA: "Ki Tunggul... aku isih rumangsa abot amarga wis nyakiti Kakang. Kepiye caranya ngapura awak dhewe?"
KI TUNGGUL: "Bima, ngapura awak dhewe kuwi angel, nanging perlu. Kowe kudu ngerti bedane antarane penyesalan lan kasalahan sing ora ana gunane."
GATHOT: "Maksudipun?"
KI TUNGGUL: "Penyesalan kuwi nggawe kita sinau lan dadi luwih apik. Kasalahan sing ora ana gunane kuwi mung nggawe kita tersiksa tanpa ana tujuan. Bima, kowe wis sinau saka kesalahanmu. Saiki wektune maju lan nggawe kebaikan sing luwih gedhe."
BIMA: "Nanging kepiye yen ana wong sing durung bisa ngapura karo aku?"
KI TUNGGUL: "Kowe ora bisa maksa wong liya ngapura. Sing bisa kowe lakoni kuwi terus nggawe kebaikan, terus nuduhke yen kowe wis owah. Lambat laun, ati wong kuwi bakal leleh."
BABAK VII: WANGSUL LAN PARIPURNA
Kepulangan dan Penyelesaian
Adegan 24: Pamitan karo Ki Tunggul
Pagi hari di puncak Gunung Kencana. Ki Tunggul berdiri di depan pertapaannya.
KI TUNGGUL: "Saiki waktune kalian bali. Desa kalian butuh kalian."
GATHOT: "Ki Tunggul, kapan kawula saged sowan malih?"
KI TUNGGUL: "Nalika kalian butuh, aku tansah ana. Nanging elinga, sing paling wigati dudu ketemu karo aku, nanging ketemu karo kawruh sing wis tak warisake."
BIMA: "Ki Tunggul, kepiye yen aku ketemu masalah sing ora bisa tak selesaike?"
KI TUNGGUL: "Bima, ora ana masalah sing ora bisa diselesaike yen kalian bebarengan. Elinga, kalian duwe Bramastra—persatuan sejati."
Ki Tunggul memberikan mereka sebuah biji kecil.
KI TUNGGUL: "Iki wit bodhi cilik. Tandurane ing desa kalian. Nalika wit iki tuwuh gedhe, kuwi tandha yen ajaran-ajaran sing tak warisake wis nyebar ing ati wong-wong desa kalian."
Adegan 25: Perjalanan Mulih
Di jalan pulang menuju desa. Kabut sudah mulai sirna.
GATHOT: "Bima, aku seneng weruh perubahan ing kowe."
BIMA: "Perubahan apa, Kakang?"
GATHOT: "Kowe wis luwih sabar. Luwih mikir sadurunge omong. Lan sing paling aku seneng, kowe wis ora egois."
BIMA: "Kakang uga wis owah. Kowe wis ora over-protective. Kowe wis percaya karo kemampuanku."
Mereka sampai di desa yang sudah mulai cerah. Matahari bersinar, kabut sirna, dan rakyat keluar dari rumah dengan wajah penuh suka cita.
Adegan 26: Sambutan Rakyat
RAKYAT 1: "Gusti Gathot! Gusti Bima! Panjenengan sampun wangsul!"
RAKYAT 2: "Kabut sampun sirna! Srengenge sampun padhang malih!"
EYANG PURNOMO (keluar dari istana dengan wajah bahagia): "Putra-putraku... kalian wis bali. Lan aku weruh, kalian wis nemokke pusaka sing sejati."
GATHOT: "Nggih, Rama. Kula lan Bima sampun mangertos. Bramastra sejati menika persatuan."
BIMA: "Lan aku wis sinau, Rama. Kekuwatan sejati kuwi dudu kanggo ngalahke wong liya, nanging kanggo njaga wong sing ditresnani."
Adegan 27: Perayaan lan Ruwatan Desa
Di alun-alun desa. Rakyat berkumpul untuk merayakan kembalinya kedamaian.
EYANG PURNOMO: "Para kadang sadaya... putra-putraku wis mbuktikake yen persatuan kuwi kekuwatan sing paling gedhe. Saiki, kita kudu njaga persatuan iki kanggo generasi-generasi sing bakal teka."
Gathot dan Bima menanam biji bodhi yang diberikan Ki Tunggul di tengah alun-alun.
GATHOT: "Wit iki bakal dadi simbol persatuan kita."
BIMA: "Lan nalika wit iki tuwuh gedhe, kita kudu elinga marang perjuangan lan kawruh sing wis kita tampani."
Adegan 28: Epilog - Puluh Taun Kemudian
Pohon bodhi sudah tumbuh besar dan rindang. Gathot dan Bima sudah menjadi pemimpin yang bijaksana. Mereka duduk di bawah pohon dengan anak-anak desa.
ANAK 1: "Pakdhe Gathot, Pakdhe Bima... critakne dong babagan Bramastra!"
GATHOT: "Bramastra kuwi pusaka sing istimewa, Le..."
BIMA: "Nanging pusaka iki dudu barang sing bisa dideleng utawa dicekel. Pusaka iki ana ing ati."
ANAK 2: "Ing ati? Maksude kepiye, Pakdhe?"
GATHOT: "Nalika kowe tresna karo sedulurmu, kuwi Bramastra."
BIMA: "Nalika kowe gelem berkorban kanggo kebaikan bebarengan, kuwi uga Bramastra."
ANAK 3: "Lha terus, aku uga bisa duwe Bramastra?"
GATHOT & BIMA (serempak, tersenyum): "Bisa! Kabeh wong bisa duwe Bramastra. Sing penting, kowe kudu sinau tresna lan manunggal karo sedulur-sedulurmu."
Matahari terbenam di balik gunung. Gamelan mengalun lembut.
PANUTUP LENGKAP
DALANG: "Paripurna lampahan Bramastra: Pusaka Pamungkasing Seduluran. Mugi-mugi cariyos menika saged dados pepeling kangge kita sedaya.
Bramastra sejati menika boten wonten ing museum, boten wonten ing peti harta karun, nanging wonten ing manah kita saben-saben nalika kita tresna, nalika kita manunggal, nalika kita gelem berkorban kanggo sesama.
Pusaka agung menika boten saged rusak dening geni, boten saged rusak dening banyu, boten saged rusak dening angin. Pusaka menika namung saged rusak bilih kita piyambak ingkang ngrusak kanthi perpecahan lan kebencian.
Mula, eling-elinga, para kadang... Jagalah persatuan, jagalah katresnan, jagalah seduluran. Amargi ing kono wonten pusaka ingkang paling agung.
Nuwun... mugi-mugi manfaat. Rahayu... rahayu... rahayu..."
Gamelan menutup dengan Gending Lancaran. Gunungan ditegakkan untuk terakhir kali, melambangkan kedamaian dan keharmonisan yang telah tercapai.
PIWULANG MORAL LENGKAP:
-
Persatuan adalah Kekuatan: Bramastra mengajarkan bahwa kekuatan sejati terletak pada persatuan, bukan pada dominasi individual.
-
Kekuasaan Membawa Tanggung Jawab: Semakin besar kekuasaan yang dimiliki, semakin besar tanggung jawab untuk menggunakannya dengan bijaksana.
-
Pemaafan dan Penebusan: Kesalahan bukanlah akhir dari segalanya, tetapi bisa menjadi awal untuk menjadi lebih baik.
-
Kepemimpinan Sejati: Pemimpin yang baik adalah yang melayani, bukan yang dilayani.
-
Nilai Keluarga: Ikatan persaudaraan adalah harta yang paling berharga.
-
Kerendahan Hati: Kekuatan sejati selalu disertai dengan kerendahan hati dan rasa syukur kepada Sang Pencipta.
"Sajatining pusaka dumunung ing ati, dudu ing barang"
Tidak ada komentar:
Posting Komentar
Silahkan tulis komentar anda disini, bisa berupa: Pertanyaan, Saran, atau masukan/tanggapan.